Forer ya da Barnum Etkisi Nedir?
Forer etkisi ya da P. T. Barnum’un iş dünyasındaki uygulamalarından dolayı verilen bir diğer isimle, Barnum etkisi; kişilerin, aslında büyük çoğunluğa uyacak genel ve belirsiz kişilik betimlemelerinin kendileri için hazırlandığını düşünme eğilimlerini ifade eden bir gözlemdir.
Bu etki, tarot, grafoloji, falcılık ve kişilik testlerinin bazı türleri gibi yaygın olarak kabul görmüş inanış ve uygulamalar için kısmen açıklama getirmektedir.
Forer Deneyi
1948 yılında psikolog Bertram R. Forer, öğrencilerine bir psikoloji testi vermiş ve her birinin test sonuçlarına göre kısa bir kişilik analizi hazırlayacağını söylemiştir.
Bir hafta sonra, onlar için hazırladığı kişiselleştirilmiş kişilik analizlerini öğrencilere vermiş ve onlardan bu metni okuyarak, analizin kendilerine ne kadar uygun olduğuna ilişkin 0 (hiç uymuyor) ile 5 (çok uyuyor) arasında bir değerlendirmede bulunmalarını istemiştir.
Deneye katılan öğrenciler, verilen kişilik analizinin kendilerine özel olarak hazırlandığını düşünerek, analizi %85 oranında kendilerine uygun bulmuşlardır. Öğrencilerin, analizin kendilerine uygunluğuna dair verdiği puanların ortalaması ise, 4,26 olmuştur.
Fakat tüm öğrencilere aynısı verilen bu kişilik analizi, Forer’in gazetelerde yayımlanmış yıldız fallarından derlediği bir metindir.
Deney defalarca tekrarlanmış, ancak sonuç büyük ölçüde değişiklik göstermemiştir.
Çalışmanın sonucunda; hemen hemen herkese uyabilecek genel ifadelerin, biraz övücü bir şekilde ve kişiye özgü bir durummuş gibi aktarılmasının, kişilerin eleştirel düşünme kabiliyetini körelttiği ve söylenenlere inanma eğilimlerini artırdığı gözlemlenmiştir.
